De verwarring van Ian Buruma

In het artikel “Heil Israël” in de Groene Amsterdammer van 30 april 2025 spreekt Ian Buruma zich uit tegen de arrestaties en deportaties die plaatsvinden onder de regering Trump.

Demonstranten als Mahmoud Khalil worden beroofd van hun burgerrechten, zo stelt hij, en dat dit gebeurt onder het mom van fascistische strijd tegen Khalil’s vermeende “internationalisme” en “wortelloze kosmopolitisme” maakt het een vorm van antisemitisme.

Het lijkt me nogal een stretch om hier van antisemitisme te spreken¹, maar dat er ijzingwekkende parallellen bestaan tussen het antisemitisme van de jaren 30-40 en het racisme/ de moslimhaat van onze tijd is wat mij betreft overduidelijk.

Daarmee zou het artikel een welkome steun in de rug kunnen zijn voor de activisten die zich verzetten tegen (de westerse steun voor) de genocide die Israël pleegt, zij het niet dat Buruma een aantal slordige, gevaarlijke fouten maakt.

In de eerste plaats gaat Buruma verbazingwekkend slordig om met één van de gevaarlijkste conceptuele vergissingen van onze tijd. Nog een keer: niet alle joden zijn zionisten, en daarom zijn antizionisten niet per definitie antisemitisch.²

Buruma lijkt zich hiervan bewust als hij schrijft dat …

vaak wordt aangenomen dat alle joden zionisten zijn

Toch krijgt hij enkele paragrafen later de volgende zin uit zijn pen/ keyboard:

… arrestaties op universiteiten en andere kwalijke gevolgen van Trumps maatregelen zullen ongetwijfeld door sommigen aan joodse inmenging worden geweten – en niet altijd helemaal ten onrechte.

“Niet altijd helemaal ten onrechte?” Een deel van de zionistische fundamentalisten die Trump steunen en sturen zal vast joods zijn. Maar je zou toch hopen dat je aan iemand als Buruma niet hoeft uit te leggen, dat dit geen reden is om het over “joodse inmenging” te hebben? Dat je daarmee een (historisch gezien) levensgevaarlijk antisemitisch sentiment legitimeert?

Zelfs als de zionistische lobby achter Trump voornamelijk of volledig joods zou zijn, is dat nog steeds geen reden om het een “joodse lobby” te noemen, om het simpele feit dat heel veel joden niks met die lobby te maken hebben.

Of vindt hij het misschien ook “niet altijd helemaal ten onrechte” dat de nazi’s het kapitalisme afschilderden als “joods complot”? Een deel van de kapitalistische elite was immers joods?

Even later schrijft Buruma:

Tijdens de kaping van een Air France-vliegtuig in 1976 vonden de gewapende Duitse revolutionairen het nodig om de Israëliërs te scheiden van de andere passagiers. Toch beschouwden zij zichzelf vast niet als antisemieten.

Als deze “Duitse revolutionairen” joodse passagiers hadden gescheiden van niet-joodse passagiers, dan had ik het net als Buruma moeilijk kunnen begrijpen als ze hun antisemitisme hadden ontkend. Maar zo schrijft Buruma het niet op. In plaats daarvan suggereert hij dat de Duitsers per definitie antisemieten waren omdat ze het op Israëliërs gemunt hadden.

Zelfs als alle Israëliërs joods zouden zijn (wat niet het geval is), dan is de strijd tegen Israël alsnog niet per definitie antisemitisch, zolang niet-Israëlische joden met rust gelaten worden.³

Tot slot schrijft Buruma:

Wat de Israëliërs de Palestijnen hebben aangedaan is erg genoeg, maar het krijgt veel meer aandacht dan nog veel grotere excessen die plaatsvinden in andere landen, vaak voormalige westerse koloniën.

Ja, Gaza is zeker niet de enige plek van dood en verderf. Maar gezien het feit dat er in de afgelopen 18 maanden zeker 15.000 kinderen zijn vermoord in Gaza, vraag ik me af aan welke “veel grotere excessen” die nu plaatsvinden in “voormalige westerse koloniën” (zoals Israël?) Buruma denkt.

Het is belangrijk dat mensen als Buruma zich uitspreken tegen de fascistische rot die onze samenlevingen verziekt. Maar je kan je afvragen of slordige, ondoordachte artikelen als deze meer kwaad dan goed doen.